WIELCY POLACY ZWIĄZANI Z MIASTEM KRÓLEWSKIM SOLEC
WSPOMNIENIE:
– Jana Januszowskiego Łazarzowica (1550-1613), herbu Kłośnik, sekretarza królewskiego, prawnika, wydawcy, drukarza, właściciela Drukarni Łazarzowej w Krakowie, autora i wydawcy między innymi dzieła: Statuta, Prawa i Konstytucje Koronne oraz dokumentu: Porządek miasta króla Imci Solca.
Jan Januszowski po śmierci żony i dzieci przyjął świecenia kapłańskie, został archidiakonem sądeckim i był plebanem w mieście królewskim Solec w latach 1607-1613. Okazją do obchodów była przypadająca dnia 30 listopada 410. rocznica śmierci.
Dzieła wydane przez Jana Januszowskiego Łazarzowica można było oglądać w 2023 roku na monumentalnej wystawie: Obraz Złotego Wieku w Zamku Królewskim na Wawelu.
***
– Wspomnienie księcia Krzysztofa Zbaraskiego (1580-1624), herbu Korybut, koniuszego koronnego, starosty krzemienieckiego, wiślickiego i soleckiego, Wielkiego Posła do Sułtana Mustafy (1622-1623), obchodziliśmy z okazji 400. rocznicy poselstwa do Carogrodu (obecnie Stambuł) i podpisania pokoju z Turcją.
– Wspomnienie księdza Jana Wiśniewskiego (1876 -1943), regionalisty, historyka, muzealnika, literata, wydawcy źródeł historycznych z okazji 80. rocznicy śmierci.
Jan Januszowski Łazarzowic jako pleban w Solcu i prawnik miał wielki wpływ na rozwój miasta. Jego dziełem jest między innymi rozwój szkoły oraz dokumenty miejskie i parafialne: Inwentarz rzeczy należących do kościoła parafialnego w mieście królewskim Solec i Ordynacja …, 1607 r., (oryginał – rękopis Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, publikacja M. Szot-Wróblewska, 2012) i Porządek miasta króla Imci Solca, 1609 r. Dokument ten został sporządzony w Solcu, a uwierzytelniony został w Warszawie podpisem i pieczęcią króla Zygmunta III oraz Jana Januszowskiego Łazarzowica jako autora i świadka oraz innych osób. Dokument ten jest nowatorskim na owe czasy statutem miasta Solec – znanym obecnie w Solcu jako: Księga na las, cz. 1. z 1609 roku. Tekst tego dokumentu opublikował ksiądz Jan Wiśniewski: Dekanat iłżecki,1911oraz znany jest w Solcu z odpisu notarialnego (maszynopisu), sporządzonego w Lipsku w 1949 roku, przechowywanego obecnie w Spółce leśnej Lasu Soleckiego. (Oryginał zaginął po 1945 roku).
Dokumenty te dotyczyły wszystkich dziedzin życia miejskiego między innymi: Boru Miejskiego – czyli Lasu Soleckiego oraz funkcjonowania szkoły dla dzieci miejskich prowadzonej przy kościele, Inwentarz: (…) szkoły żadnej nie masz, a potrzeba jest bardzo (…).
Porządek: (…) mieszczanie wszyscy szkołę na pieczy pilnej mieć i dziatki swe ćwiczyć dawać mają od nauk ich nie odrywając, przynajmniej aby wżdy czytać i pisać umieli (…).
Jan Januszowski Łazarzowic wspomniany został podczas uroczystości wykonaniem dwóch utworów renesansowych z dzieła: Melodie na Psałterz Polski, które wydrukował w swojej drukarni w 1580 roku do tekstów Jana Kochanowskiego z muzyką Mikołaja Gomółki: Kleszczmy rękoma i Nieście chwałę mocarze.
Zaprezentowana został książka, którą sam redagował: IKONES KRÓLÓW I KSIAŻĄT POLSKICH autorstwa księdza Jana Głuchowskiego, wydana w 1605 roku z wstępem X. Jana Januszowskiego, archidiakona sądeckiego w Drukarni Łazarzowej. (X. – ksiądz)
****
Książę Krzysztof Zbaraski, herbu Korybut (1580-1627), koniuszy koronny, starosta solecki, został wybrany na Sejmie Wielkim Posłem od króla Zygmunta III do Sułtana Mustafy w celu podpisania traktatu pokojowego po wojnach chocimskich.
W dziejach dyplomacji tureckiej poselstwo księcia Zbaraskiego do Carogrodu (obecnie Stambuł), uchodzi do chwili obecnej za największe i najbardziej wystawne. Książę zakupił z własnych funduszy niezwykle cenne upominki dyplomatyczne.
Wśród ponad tysiąca osób, które wzięły udział tej wyprawie był Samuel ze Skrzypny Twardowski, młody, utalentowany poeta, który po powrocie napisał poemat: PRZEWAŻNA LEGACYJA KRZYSZTOFA ZBARASKIEGO OD KRÓLA ZYGMINTA III DO SOŁTANA MUSTAFY (…) 1633r. Dzieło to przyniosło Samuelowi ze Skrzypny Twardowskiemu wielką sławę (Przeważna legacja, to znaczy ważne poselstwo).
Wyprawa Zbaraskiego była trudna i bardzo niebezpieczna. Doszło do szeregu dramatycznych okoliczności,. Wówczas (według przekazu) książę miał widzenie senne: „ (…) ukazał mu się święty Stanisław Biskup Męczennik ze Szczepanowa, Patron Królestwa Polskiego w stroju pontyfikalnym, a obok niego św. Franciszek z Asyżu – zakonnik w brązowym habicie. Obaj świeci zapewnili księcia, iż jego misja zakończy się sukcesem, podpisze traktat i bezpiecznie wróci do kraju, pod warunkiem, że obieca, iż po powrocie ufunduje w mieście królewskim Sole, kościół i klasztor dla Zgromadzenia Braci Mniejszych Obserwantów- Reformatów, pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, Patrona Królestwa Polskiego. Książę w tym śnie obiecał zbudować kościół i klasztor w Solcu oraz sprowadzić zakonników (…).
Jak obiecał, tak uczynił…
Po szczęśliwym powrocie z poselstwa książę zdał sprawę przed królem i wkrótce rozpoczął starania o uzyskanie zgody na wzniesienie w mieście Solec konwentu dla Reformatów pod wezwaniem świętego Stanisława Biskupa, Patrona Królestwa Polskiego.
Na ten cel przeznaczył znaczną część ogromnego majątku. Budowa zespołu klasztornego rozpoczęła się wkrótce po śmierci księcia, który zmarł w Końskowoli w 1627 roku w wieku zaledwie 42 lat.
Został pochowany w kościele dominikanów w Krakowie – jego nagrobek zachował się do naszych czasów.
Portret księcia Krzysztofa Zbaraskiego znajduje się w obecnie w zbiorach Lwowskiej Galerii Obrazów – Zamek w Olesku (Ukraina). Portret jego brata, Jerzego Zbaraskiego, kasztelana krakowskiego z herbem Korybut (godło złote), znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie, reprodukcja w książce: Polaków portret własny, 1984.
W kościele poklasztornym w Solcu zachowały się dwa kartusze herbowe Krzysztofa Zbaraskiego z diademami książęcymi. Natomiast w kościele farnym, który rozbudował i znacznie powiększył, zachował się na sklepieniu nawy herb Korybut. (Podczas ostatniego malowania świątyni herb ten zmienił barwę godła ze złotej na białą).
Cenną i oryginalną pamiątką po Krzysztofie Zbaraskim jest zachowana do naszych czasów w kościele poklasztornym skromna, metalowa tabliczka z inskrypcją w języku łacińskim: Memento defuncti principis Christophori Zbaraski fundatoris – (Pamiętaj o modlitwie za księcia Krzysztofa Zbaraskiego – fundatora).
Natomiast w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu – Domu Długosza, przechowywany jest obecnie kryształowy kielich – Puszka na komunikanty z herbem Korybut i inskrypcją w języku łacińskim informującą, iż jest ona darem Krzysztofa księcia Zbaraża dla konwentu Reformatów w Solcu w 1627 r. Puszka została wywieziona z Solca na początku XX wieku i jest eksponowana wsali im. księdza Jana Wiśniewskiego.
***
W pierwszej połowie XIX wieku na frontonie kościoła poklasztornego w Solcu wykonano malowidło przedstawiające: Sen Krzysztofa Zbaraskiego. Ukazano Oko Opatrzności oraz klęczącego fundatora klasztoru przed świętym Stanisławem Biskupem Męczennikiem i świętym Franciszkiem z Asyżu. Całość ujęto na tle panoramy Solca od strony Wisły. Reformaci kultywowali pamięć o fundatorze, jednak władze carskie w ramach ogólnopolskich represji skasowały klasztor i zakonnicy zostali zmuszeni do opuszczenia Solca. Zabytkowy, opuszczony gmach poklasztorny przeznaczono na szkołę.
Malowidło na frontonie niszczało przez lata. Odnowiono je dopiero w 1939 roku podczas gruntownego remontu kościoła. Dziś znamy je jedynie z fotografii archiwalnej wykonanej przez soleckiego fotografia Pana Jana Węglińskiego po 1945 roku – zdjęcie pochodzi z archiwum rodzinnego M. Szot-Wróblewskiej.
Po II wojnie światowej zniszczony kościół poklasztorny został wyremontowany, jednak: Sen księcia Zbaraskiego nie został odtworzony na frontonie kościoła.
****
Ksiądz Jan Wiśniewski, którego 80.rocznicę śmierci obchodzimy w bieżącym roku jest trzecim wielkim Polakiem, którego benedyktyńska praca ocaliła od zapomnienia dokumenty źródłowe opublikowane w Dekanatach i Opisach historycznych. Zbiory muzealne, które zgromadził pozwoliły na utworzenie Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Radomiu (obecnie muzeum im Jacka Malczewskiego) oraz wzbogaciły kolekcję Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu o najcenniejsze eksponaty i tworzą trzon kolekcji w Muzeum Cystersów w Wąchocku.
Ksiądz Jan Wiśniewski pisał utwory poetyckie, patriotyczne oraz bajki i aforyzmy – za tę twórczość otrzymał Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Fundował również tablice pamiątkowe i pomniki między innymi pomnik Dionizego Czachowskiego w Jaworze Soleckim, pomnik na polu bitwy pod Stefankowem i kaplicę na Krakowej Górze w Borkowicach upamiętniającą zwycięstwo pod Wiedniem.
Małgorzata Szot-Wróblewska
W programie udział wzięli:
Uczniowie Szkoły Muzycznej I stopnia w Siennie
Natalia Majewska – flet poprzeczny:
muz. M. Kozar-Słobudzki, sł. K. Wroczyński: Białe róże; sł. J. Kochanowski, muz. M. Gomółka,: Kleszczmy rękoma; Nieście chwałę mocarze.
Stanisław Badeński – klarnet, autor nieznany: Marsz Polonia – Pieśń z oddziałów Czachowskiego z 1863 roku.
Julia Kaczmarzyk – wokal: słowa: Kornel Ujejski, muzyka: Józef Nikorowicz: Chorał
Laura Dutkowska – skrzypce
Fortepian – Pan Paweł Garbalski, Dyrektor Szkoły Muzycznej I stopnia w Siennie.
Rozalia Chudkiewicz- fortepian: Stara piosenka
Uczniowie Publicznej Szkoły Podstawowej w Solcu:
Uczennice klasy V wykonały psalm: Nieście chwałę mocarze, sł. Jan Kochanowski, muz. Mikołaj Gomółka.
Kornelia Sęderowska – flet prosty, solo
Lena Wiatrowska – flet prosty
Oliwia Jarosz – flet prosty
Emilia Kośnic – flet prosty
śpiew:
Lena Sochaj
Lena Lasota
Marcjanna Kozłowska
Wiktoria Siwierska
Maja Retmańczyk
Maja Sochaj
Akompaniowali:
Małgorzata Szot-Wróblewska i Paweł Garbalski- fortepian.
Natalia Majewska – flet poprzeczny, uczennica Szkoły Muzycznej w Siennie
Pieśń, Fryderyk Chopin, słowa Stefan Witwicki: Życzenie
Lena Sochaj
Maja Sochaj
Marcjanna Kozłowska
Lena Wiatrowska
Wiktoria Siwierska
Lena Lasota
Oliwia Jarosz
Maja Retmańczyk
Emilia Kośnic
Kornelia Sęderowska
Melodia popularna: Czerwone jagody
Kl. III
Ułani, ułani, malowane dzieci – popularnapieśń z czasów Księstwa Warszawskiego
Oliwia Kolak
Julia Schodnik
Edyta Skrzypczyńska
Laura Marosz
–
Klasa II
Muz. M. Kozar-Słobudzki, sł. K. Wroczyński: Białe róże.
Rozalia Chudkiewicz, klasa II
Celina Choudkiewicz, grupa 6-latki.
Miłosz Pawłowski, klasa II, fortepian: Panie Janie
Ala Olender
Michalina Matyjasik
Marysia Mróz
Hania Tomaszewska
Laura Blin
Hanna Sochaj
Danuta Gwazdowska
Klasa I Piosenka Powitanka
Utwory instrumentalne w wykonaniu uczniów Ogniska Muzycznego w Lipsku:
Wiktor Cichoński, klasa VIII, fortepian: Ludwig van Beethoven: Sonata nr 14 cis-moll op.27 nr 2, Sonata księżycowa.
Wojciech Kilar: Polonez z muzyki do filmu: Pan Tadeusz
Mikołaj Juszczyk: Wlazł kotek na płotek, Muzyka: Stanisław Moniuszko(?)
Recytacja:
Krzysztof Mosek – ks. Jan Wiśniewski: Bajki
Lena Sochaj – ks. Jan Wiśniewski: Bajki Bajki
Uczniowie Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Solcu nad Wisłą,
Damian Urbański, ks. Jan Wiśniewski: Śmierć Czachowskiego – Prolog do Ojczyzny.
Wiktoria Koszuta, ks. Jan Wiśniewski: Król i pastuchy.
W postać Krzysztofa księcia Zbaraskiego, wcielił się Pan Bogusław Pilas, który od wielu lat odtwarza tę postać w ramach grupy rekonstrukcji historycznej Korybut.
W postać świętego Franciszka z Asyżu – zakonnika, wcielił się Pan Marek Kieloch, który do wszystkich zebranych na sali skierował franciszkańskie pozdrowienie: Pokój i Dobro.
Podziękowanie dla:
Księdza doktora Andrzeja Rusaka, Dyrektora Muzeum Diecezjalnego w Sandomierzu,
Nauczycieli i Uczniów Szkoły Muzycznej I stopnia w Siennie,
Dyrekcji i Pracowników Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapii w Solcu nad Wisłą,
Ojca doktora Anzelma J. Szteinke, OFM, z Klasztoru OO. Reformatów w Warszawie,
Ojca Bernarda Potęby, OFM, Gwardiana Klasztoru OO. Reformatów w Kazimierzu Dolnym,
Państwa Marii i Bogusława Pilasów oraz Pana Marka Kielocha.
